Voor de wereldoorlog stond aan de zuidwesthoek van de Groenstraat langs de Zonnebeekseweg de herberg de"Potyze" [1840], die uit het begin van de vorige eeuw schijnt te dagtekenen.Het gehucht dankt zijn naam aan deze herberg.
Een aarden of porseleinen vat of vaas met zwaar lang lichaam en smalle hals, zonder handvat. Diende om snuif in te bewaren, soms ook als bloemvaas. De werkelijke hoogte van een Potyze was ± 20cm. Het model op de rotonde is 6 maal groter.
Een potyze werd op het einde van de 19de eeuw nog gebruikt voor het uitstallen van pijpen voor verkoop. Ze werden aan de buitenkant van de potyze uitgestald.
Met de kermis 2000 werd een nieuw beeld geplaatst, een potyze in ceramiek van de Ieperling Marc Maes. Het kunstwerk doet het rondpunt alle eer aan, is misschien wat iel van vorm maar is warm door zijn materialen en opzet. Een puik werk !
Ontstaan van de kermis
De wijkkermissen op het gehucht Potyze zijn hoogstwaarschijnlijk ontstaan als ontspanning na het inhalen van de oogst. Op dat moment vierden de pachters en hun knechten elk jaar feest.
In de 19de eeuw steunden deze kermissen dus blijkbaar niet op een effectief bestuur zoals we dit nu kennen, met name een erevoorzitter, voorzitter, ondervoorzitter, secretaris, penningmeester en bestuursleden. Ze kwamen gewoonlijk spontaan tot stand vanuit een of andere herberg. Kroegen waren tot pakweg midden de 20ste eeuw inderdaad de basis voor wijkfeesten en voor de sociale omgang.
De familie Merghelynck speelde een vrij opvallende rol in de vroegste kermissen op de Potyze. Ze nodigde het publiek ook elk jaar uit voor een bezoekje aan het kasteel Ter Camere. Deze adellijke familie stond dus duidelijk dichter bij het volk dan normaal van hogere standen wordt verwacht. Daarop werd dan ook met respect gereageerd door het werkvolk.
De eerste kermis op de Potyze, Verloren Hoek, Kruipendaarde en Pauwtjeshoek, vond plaats in 1856. Uit de eerste kermisjaren vonden we in de pers geen enkele aankondiging noch vermelding maar later wordt wel duidelijk gewezen op dit jaartal.
In feite gaat het hier niet zozeer om de 150ste kermis, wel over anderhalve eeuw kermisviering. Vooral tijdens de Eerste Wereldoorlog werd deze traditie noodgedwongen onderbroken vermits Ieper, in april 1915, volledig en manu militari werd ontruimd. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog beletten de Duitse bezetters de volkstoeloop zoals danspartijen enz.
Tijdens onze langdurige opzoekingen in het uitgebreid persarchief zoals dag- en weekbladen uit de 19de en de 20ste eeuw via microfilms en recent “Het Geheugen van Ieper", troffen we af en toe eigenaardige gegevens aan. Daaruit blijkt meteen dat persblunders niet alleen verschijnsels zijn uit onze tijd.
In het blad "De Toekomst" van 26 augustus 1894, bladzijde 4, werd het programma van de Potyzekermis als volgt aangekondigd
STAD YPEREN
GEHUCHT P 0 T I J Z E
35e VERJARING
van het stichten
der j aarlijksche
K E R M I S
enz.
Luidens deze berichtgeving zou'de eerste kermis op de Potijze dagtekenen van 1859 en niet van 1856 en dat is duidelijk in tegenspraak met de latere vermeldingen.